乌兹别克语构词法有两种:后缀法和复合法
1)后缀法。通过往词根上添加后缀的方式组成新的词。往名词,形容词,动词词性的词上添加各种后缀可以使原词变成该词性其他意思的词或者是改变了其词性。如:tila (动词) + -k = tilak (名词); gul (名词) + -chi = gulchi (名词, 职业名词).
这种方式被认为是最常见的构词法。
2)复合法。通过复合简单词而得到复合词的方法。它是由一个以上的独立意义的词相互联合,组成了一个拥有完整使用意义的复合词。如:oqqush, molboqar, temir yo’l, asalari, tok qaychi, karnaygul.
而在这里我们再来看一下后缀法,重点学习乌兹别克语中最常见的构词后缀。在这里我们以构词后缀的词性为基础区分学习一下。
1)名词性构词后缀。这种后缀将名词,动词和其他性质的词构成名词。
从名词到名词的后缀最常见有如下:
A)表职业意思的:
-chi: ishchi, jangchi, suvchi, bo’yoqchi;
-dosh: sinfdosh, kursdosh, sirdosh, suhbatdosh;
-gar: zargar, savdogar, misgar, kimyogar;
-kor: paxtakor, san’atkor, sholikor;
-dor: mulkdor, chorvador, aybdor, hukmdor;
-shunos: tilshunos, adabiyotshunos, russhunos;
B) 表事物和地点的:
-loq: o’tloq, qumloq, qishloq, toshloq;
-don: tuzdon, kuldon, siyohdon, guldon;
-zor: gulzor, olmazor, paxtazor, daraxtzor;
-iston: O’zbekiston, Qozog’iston, Armaniston, Guliston;
-goh: saylgoh, oromgoh, janggoh;
-noma: taklifnoma, tabriknoma, guvohnoma, shatrnoma;
-xona: oshxona, ishxona, mehmonxona, qabulxona, dorixona;
C)表抽象感念的:
-lik: bolalik, yoshlik, tinchlik, tilshunoslik, zargarlik;
这种后缀可以将其他词性的词变成名词:yaxshilik, ongsizlik, yangilik, ko’plik, o’zlik, go’zallik;
-chilik: dehqonchilik, qudachilik, qassobchilik, mevachilik;
这种后缀也可以将其他词性的词变成名词: xursandchilik, arzonchilik, kamchilik, ko’pchilik, qimmatchilik;
-garchilik: yog’ingarchilik, odamgarchilik, namgarchilik;
这种后缀同样也可以将其他词性的词变成名词: ovoragarchilik, xafagarchilik, serobgarchilik;
-lashtirish: birlashtirish, avtomatlashtirish, osonlashtirish;
从动词变成名词的最常见的后缀:
-gich (-kich, -qich, -g’ich): o’tkazgich, qisqich, ko’rsatkich, chizg’ich;
-ma: yuklama, o’sma, uyushma, ko’rsatma, qovurma;